Jawa 350 na restauratie weer springlevend

Reeeeeng-deng-deng

Het karakteristieke geluid van een Jawa 350. Bijna iedereen die je dit geluid laat horen weet meteen waar het over gaat. Het karakteristieke Jawa 2-takt geluid en de onvermijdelijke rookwolk van de mengsmeringbrandstof zijn bij de doorgewinterde motorliefhebber bekend.

De Jawa 350 in dit restauratieverslag heeft na een lang en dienstbaar leven geruime tijd in een opslag gestaan. Maar nu is de tijd aangebroken om hem weer springlevend te maken. Lees hier hoe dat in z’n werk is gegaan en bekijk de foto’s van voor en na. 

 Naar de start van de restauratie

Blijf op de hoogte van de restauraties en schrijf u in voor de nieuwsbrief

Tsjechisch vernuft

De Jawa 350 die hier gerestaureerd is werd tot 1974 gemaakt. De introductie vond plaats in 1953 als type 353 (250cc) en 354 (350cc). De 350 heeft een cilinderinhoud van 344cc en levert 16pk. Met een gewicht van 145 kg is dat goed voor een topsnelheid van topsnelheid 115 km per uur.

Natuurlijk geen scheurijzer maar in die tijd kon deze motor heel goed meekomen en dat verklaart ook de toenmalige grote populariteit.

Er is een Nederlandse website die speciaal aan Jawa is gewijd. Wie meer over dit merk, de historie en de modellen tot auto’s aan toe wil lezen kan hier terecht.

Showmodel

Zoals gebruikelijk de staatsieportretten in de buitenlucht.  In het daglicht ziet het er altijd weer anders uit maar het stelt in dit geval niet teleur!

De Jawa 350 is in z’n oude glorie hersteld. Hij staat weer fier op z’n middenstandaard en dus geen gewiebel meer.

Alles werkt perfect en het chroom is prachtig. Als hij weer terug is wordt dat genieten voor de eigenaar.

Hieronder een diashow van de oude en nieuwe situatie, gecombineerd met aanvullende foto’s van onderdelen.

Klaar voor een proefrit

En daar staat hij dan. Klaar voor de eerste proefrit. Alle onderdelen zien er weer fabrieksfris uit. Soms zelfs beter dan hoe de Jawa 350 de fabriek verliet.

Het is een plaatje geworden dat bijna een plekje in de woonkamer verdient.

Uitlijnen voorvork

De voorvork van de Jawa 350 is lang en dun. Er is niet zoals bij moderne motoren in de buurt van het spatbord een verstevigingsbrug gemaakt die de stabiliteit verbetert.

Daarom kan het tijdens montage gebeuren dat de voorvorkbuizen enigszins scheef in de kroonplaten zitten. Het gevolg is dat het voorwiel niet haaks op het stuur staat en dat geeft een stuurafwijking. Rechtdoor is dan een beetje links- of rechtsaf sturen.

Daarom is een constructie gemaakt met lasers en linialen die zowel het voor- en achterwiel in de juiste lijn zet.

Dat wordt kaarsrecht sturen.

Motorblok weer klaar

Heerlijk overzichtelijk zo’n 2-takt motorblokje. Geen kleppen of nokkenassen die op de juiste manier gemonteerd moeten worden. Gewoon twee zuigers en eenvoudige cilinderkoppen. 

Enige punt van aandacht is het plaatsen van de krukas. Dat is ook al beschreven bij de Jawa Caferacer die hier ook gebouwd is. 

De krukas gaat geruime tijd in de diepvries om zo te krimpen. Dan past hij precies in de nauwe passing van het carter. Het is even een haastklus want als het plaatsen te lang duurt koelt het carter af en past het niet meer.

Hier is het motorblok opnieuw samengebouwd en ziet het er weer prachtig uit.

Plaatwerk reparatie

Er was niet veel reparatiewerk aan de metalen delen. Naast de middenstandaard moest ook de onderkant van de koplamp onder het mes.

Het geroeste gat links en rechts waren ooit de plek waar richtingaanwijzers hebben gezeten. Die komen er niet meer op dus is er vers plaatstaal in de verroeste gaten gelast.

Geen plamuur dus!

Cilinders spuiten

Goed afgeplakt gaan de gietijzeren cilinders naar het straalbedrijf. Zelf stralen kan, maar een gespecialiseerd bedrijf komt door de grote straalkracht dieper tussen de koelribben. De roest gaat zo beter weg.

Na het stralen gaan de cilinders in de zwarte cilinderlak. De uitlaatwartels zijn ook gestraald en zien er weer nieuw uit.

Frame in opbouw

Alle framedelen zijn terug van de poedercoater en de opbouw is inmiddels gestart. Altijd weer een mooi moment om de frisse, schone delen te monteren met opnieuw verzinkte bevestigingsmaterialen.

De nieuwe buddyseat zit er al op en de voorvork is weer compleet. Stepjes, claxon en middenstandaard zitten er ook weer op. De standaard is na het lassen van de schanierbuis in het frame weer strak. Wiebelen op de standaard is er dan ook niet meer bij.  

Schroefdraad opfrissen

Als de aluminium carterdelen gestraald zijn zitten alle gaten en kieren vol met straalmateriaal. Als dit scherpe en harde spul achterblijft in het motorblok treedt er versnelde slijtage op. Olie en straalmateriaal zijn een soort vloeibaar schuurpapier. En dat wil je niet in je motorblok hebben.

Daarom moeten alle delen na het stralen een paar keer schoongemaakt worden. Veel straalmateriaal hoopt zich ook op in de gaten met schroefdraad. Een flinke stoot perslucht haalt er veel uit, maar het kan geen kwaad er nog even een passende tap doorheen te halen. Altijd weer opvallend wat er dan nog uitkomt.

Klaar voor verzinken

Zoals gebruikelijk worden alle bouten, moeren, beugeltjes, assen en klemmetjes opnieuw verzinkt. Na jaren in weer en wind is er van de originele zinklaag niet veel meer over.

De hele verzameling op de foto gaat in één keer in de verzinktrommel en komt er weer als nieuw uit.

Juist deze details geven de motor straks extra glans.

Jawa 350 als koopje

Na 1955 kreeg men in Nederland steeds meer te besteden en nam de omzet in motorrijwielen voor dagelijks gebruik drastisch af. Er werd steeds vaker overgeschakeld van motor naar auto. Daarom stopte de toenmalige importeur, de firma Beers, in 1962 met de verkoop van motoren. 

Hart Nibbrig & Greeve (later Greenib) nam het importeursschap over en heeft tot 1993 Jawa’s verkocht.

Vandaar ook dat hun naam op de advertentie op dit plaatje staat. Voor nog geen 1800 gulden kon je rond 1975 een tweecilinder 2-takt kopen. Door de lage prijs vond het merk toch nog kopers maar een sterke positie heeft het niet meer gekregen.

De concurrentie van Japanse motoren die voor een aantrekkelijke prijs een moderne machine aanboden, deden veel mensen het merk de rug toedraaien.

Toch is het merk onder liefhebbers nog springlevend. Nieuwe onderdelen zijn voldoende verkrijgbaar en bovendien ook gunstig geprijsd.

Nieuwe Jawa’s zijn ook nog te koop. Kijk daarvoor eens op de Europese Jawa website.

Versnellingsbak

De versnellingsbak is uitermate simpel en degelijk geconstrueerd. Daarom kan er maar weinig mee misgaan.

Alle onderdelen zijn op pure functionaliteit ontworpen en zijn makkelijk te produceren. De schakelvorken die de tandwielen heen en weer schuiven zijn uit dik plaatstaal gemaakt.  Dit voorkomt het maken van dure gietmallen.

Maar kennelijk is dit een goed concept. Na jaren gebruik ziet alles er nog fris uit. Nu is deze Jawa natuurlijk ook geen pk-monster en wordt alles nauwelijks zwaar belast.

Achtertandwiel

Op de foto het achtertkettingwiel van de Jawa 350. Omdat er eigenlijk weinig slijtage op de tanden is te zien, kan het gewoon weer gebruikt worden.

Wat wel vervangen wordt is het lager. Van origine gebruikte Jawa open kogellagers die regelmatig met nieuw vet gesmeerd moesten worden. Vuil en water werden zo veel mogelijk met een viltring buiten gehouden.

In moderne motorfietsen worden voor het leven gesmeerde lagers gebruikt waarbij de kogels met afdichtende ringen worden afgesloten. 

Jawa 350 kilometerteller revisie

Bijna elke motorfiets die hier ter restauratie wordt aangeboden heeft een kilometerteller die aandacht nodig heeft. De Jawa 350 is hierop geen uitzondering. Hoewel doorgaans het mechaniek nog piekfijn functioneert is het vaak het uiterlijk dat niet meer past bij de gerestaureerde motorfiets. Meestal is ook de wijzerplaat beschadigd of verweerd, en is de naald van de meter toe aan een nieuwe verflaag. 

In al die gevallen maken we de snelheidsmeter open en vernieuwen we de wijzerplaat en wijzer. Als het glas gebroken of gekrast is komt dat er ook nieuw op. Een nieuwe chroomrand met rubberpakking wordt op de snelheidsmeter gewalst en dan kan hij er weer jaren tegen. 

Nieuw chroom

Verchromen is een duur procedé. Maar het is noodzakelijk om weer oude glans op de onderdelen te krijgen. Vooral de zijschilden van de tank vragen veel aandacht. Ze zijn behoorlijk aangetast en bovendien niet al te dik. Voorzichtig slijpen en polijsten is een absolute voorwaarde.

Nu zult u direct gezien hebben dat er veel te veel onderdelen op deze foto liggen en dat klopt.

Naast de Jawa 350 spullen gaan er meteen wat onderdelen van een BMW R67 mee naar de verchromer.

Cilindertapeinden

Hoewel je bij het lezen van al deze stukjes zou kunnen denken dat er eigenlijk niet veel aan de hand is met deze Jawa 350, blijkt ook hier de ‘Devil in the Details’ te zitten.

Jarenlang zaten de tapeinden die de cilinder en cilinderkop aan het carter vastklemmen half open in de buitenlucht. Het kale staal roest dan behoorlijk zoals aan de onderste twee is te zien. 

De bovenste zijn ontroest en ingevet. Dat blijft weer lang goed en ziet er een stuk beter uit.

Automatische koppeling

De Jawa 350 is een halfautomaat. Dat wil zeggen dat tijdens het rijden zonder de koppeling met de hand te bedienen geschakeld kan worden.

Via een vorkconstructie op het versnellingspedaal wordt tijdens het schakelen meteen de koppeling bediend. Da’s handig en was vooruitstrevend. Alleen voor het stoplicht niet vergeten de koppeling in te knijpen!

Nieuwe elektronica

Er komt een complete elektronische ontsteking en een moderne wisselstroom dynamo. Geen gedoe dus meer met contactpunten en koolborstels in de dynamo. 

Op de foto is linksboven de oude unit te zien. De overige onderdelen zijn van het nieuwe systeem. De spoelen zijn van de wisselstroomdynamo met ernaast het nieuwe vliegwiel waarin permanente magneten zijn gemonteerd. Daarboven de combi gelijkrichter, spanningsregelaar en ontsteking.

Van rechtsonder tot rechtsboven de onderdelen van de nieuwe elektronische ontsteking. De aluminium grondplaat biedt plaats aan de dynamospoelen en de pick-up voor de ontsteking. In het zwarte blok zitten de bobines voor de hoogspanning.

Kickstarter tandwiel

Als het carter open gaat, blijkt er toch wat slijtage te zijn. Een tandwiel dat de beweging van de kickstarter overbrengt, heeft flink te lijden gehad. Dat is op de foto goed te zien. Links het oude kickstartertandwiel en rechts een nieuwe uit oude voorraad.

Gelukkig zijn dit soort onderdelen nog te krijgen en dan is het probleem snel opgelost.

Primaire ketting

De aandrijving van de versnellingsbak gaat binnen in het carter met een zogeheten primaire ketting. Die loopt van het krukastandwiel naar het koppelingshuis. Die ketting draait in de olie en blijft daardoor goed gesmeerd.

Het ziet er allemaal opvallend goed uit daar binnenin het Jawa 350 motorblok. Alles netjes schoon en geen buitensporige slijtage.

De kabel die onderuit het motorblok steekt is de kilometertellerkabel. Het is gebruikelijk dat deze kabel naar het voorwiel van de motor loopt, maar Jawa maakt bij meerdere modellen gebruik van deze oplossing. De snelheid wordt nu direct in de versnellingsbak gemeten. Andere wielen, grotere banden of andere kettingwielen zijn nu van invloed op de juistheid van de snelheidsaanwijzing.

Wat zit waar?

Hier in de werkplaats maken we overal foto’s van. Dat voorkomt dat onderdelen niet op de juiste plek terugkomen. In dit geval de borgringen die de krukaskeerringen op hun plaats moeten houden.

Deze keerringen moeten vervangen worden omdat ze het 2-takt mengsel langs de kruktappen laten lekken en dat zorgt voor verminderde motorprestaties.

Dynamo en zuigers

De originele dynamo en de ontsteking gaan het veld ruimen voor een elektronische versie van beiden. Beter starten en betrouwbaardere stroomvoorziening zijn het gevolg.

De sporen op zuigers laten zien dat de zuigerveren hun beste tijd hebben gehad.

Nieuwe zijn inmiddels besteld en zullen een veel betere compressie geven.

Jawa 350 motorblok

Het aluminium van het carter en cilinderkoppen is flink aangeslagen door het gebruik in weer en wind. Ook het zout op de weg in de winter heeft er geen goed aangedaan. Maar dat komt weer helemaal goed als het aluminium nat is gestraald.

Het tweecilinder 350 cc motorblokje staat als heel betrouwbaar bekend. Heel kenmerkend voor de Jawa’s is de gecombineerde kickstarter en versnellingspedaal. Hier op de foto zit dat rechtsonder. Het werkt als volgt: het versnellingspedaal kan iets het carter ingeduwd worden. Dan kan hij 90 graden naar achteren gedraaid worden om dan als kickstarter te functioneren. Simpel.

Frame is kaal

Zo’n beetje alle onderdelen zijn van het frame gehaald. Achterbrug, achterspatbord, stepjes en voorvork zijn nog één geheel. Maar ook nu blijkt dat de Jawa de tand des tijds wonderbaarlijk goed heeft doorstaan. De kwaliteit van het staal is bijzonder goed.

Uiteindelijk gaat alles straks naar het straalbedrijf en dan vervolgens komen alle onderdelen in de juiste kleur weer van de poedercoater terug.

Inmiddels is wel gebleken dat het smalle scharnierpunt van de standaard is uitgesleten en daar moet een nieuwe bus ingelast worden. Straks staat de Jawa 350 weer stevig op de middenbok. . 

Klaar voor demontage

Daar staat ie dan, klaar voor demontage. En meteen is de omvang van de klus nu wel duidelijk. Er zit geen glanzend stukje chroom meer aan de motor en het aluminium is sterk verweerd. Wonder boven wonder ziet het lakwerk er nog aardig uit en zo op het eerste gezicht is er niets doorgeroest. Wat wel opviel is het wiebelen op de middenstandaard. Daar zal dus wel iets mis zijn.

Weer in het daglicht

Het weer werkt natuurlijk ook niet mee op deze foto maar het was echt zo treurig gesteld met de Jawa 350. Want na een intensief gebruik eind jaren zeventig en begin jaren tachtig, kwam de Jawa in een opslag terecht. De zware jaren in Amsterdam hadden diepe sporen nagelaten. Dat is op de foto hiernaast en de diashow hieronder goed te zien.

De eigenaar besloot z’n toenmalige dagelijks vervoer motorfiets een tweede leven te geven zodat hij daarmee voor langere tijd in de familie kan blijven.