Motorrijden in de jaren 50

Zeg je motorrijden in de jaren 50 dan praat je in de meeste gevallen over noodzakelijk dagelijks vervoer van bijna driekwart eeuw geleden. Een auto was onbetaalbaar. Nu heeft bijna iedere motorrijder een motorfiets puur voor zijn plezier. Voor het dagelijks vervoer en het familietransport is er meestal een auto. Er is dus veel veranderd in bijna 70 jaar. In dit bericht een korte blik terug in de tijd van hoe het toen ging en vooral ook hoe de motorbladen zoals de Motor Kampioen er toen uitzagen. Wat een verschil!

Motorrijden in de jaren 50

Motorrijden in de jaren 50 was voor velen de enige manier van dagelijks vervoer van en naar het werk. Maar ook voor het maken van uitstapjes in het weekend of als enig vervoer in de spaarzame vakanties. Hier in de bibliotheek staan vele jaargangen motorbladen uit die tijd. Als je die bladen doorbladert komt er een goed beeld van die tijd naar voren. Tips voor dagelijks motor gebruik, technische verhalen over nieuwe motoren, hoe je het weer het beste trotseert, reisverhalen en nieuwtjes van de vele motorclubs. Een interessante tijdreis en een eindeloze bron van informatie en vermaak. Hieronder een selectie van interessante zaken uit de Motor Kampioen 1955 en het weekblad Motor.

Advertenties in motorbladen

De enige manier om motorrijders in de jaren vijftig te bereiken was via gedrukte media. En daar werd goed gebruik van gemaakt. In alle motorbladen staan volop advertenties voor motoren, accessoires, advertenties van dealers en particulieren. Eigenlijk verschilt dat niet zo veel van hoe dat nu in motorbladen gebeurt.

Toch zijn er een opvallende verschillen. Motorbladen toen waren heel sober want er werd geen kleur gebruikt. Maar ook de opbouw was vaak opmerkelijk. Zo gebeurde het regelmatig dat er een prachtige foto op de voorkant stond maar in het blad zelf was geen enkel artikel te vinden dat er aan gerelateerd was. Een voorbeeld is de omslag hier onder waarop de scooter is afgebeeld. Niet over te lezen in het blad!

Maar ook konden adverteerders kennelijk de voorkant kopen. Op veel uitgaven van de Moto Kampioen is een paginagrote advertentie van motorbedrijf Ben Maltha uit Rotterdam afgedrukt.

Bij motorrijden in de jaren 50 kon je dit soort advertenties in motorbladen verwachten. BMW-dealers die het klanten naar de zin probeerden te maken met een mooie aanbieding. Waar is die tijd gebleven.

Liever in de auto

In de tijd dat motorrijden voor dagelijks vervoer heel gewoon was probeerde Renault de motorrijders te interesseren voor de Renault 4cv. Veel van de motorbladen uit de 50-er jaren hadden deze advertentie. Opmerkelijk want andere automerken die ook motorrijders in de auto wilden krijgen kom je nauwelijks tegen. Hier boven wat voorbeelden van advertenties uit Motor en de Motor Kampioen.

Renault prijst de 4cv aan bij motorrijders

Wie meer wil lezen over reclame maken in motorbladen in de jaren 50 kan de masterscriptie geschiedenis uit 2014 van Ruben Daniëls getiteld: Van motorrijwiel “voor iedereen” naar “meer dan een machine” eens bekijken. Hij laat daarin het veranderende beeld van motorfietsadvertenties in het tijdschrift Motor tussen 1920 en 1980, en de macht van reclamemakers zien.

Motormerken in 1955

Uit een lijst die het tijdschrift Motor in 1955 publiceerde blijkt dat er maar liefst 51 motorrijwielmerken in Nederland te koop waren:
Adler, A.J.S., Ambassador, Ami, Ardie, Ariel, AWO, BMW, B.S.A., Cimatti, Csepel, DKW, D.M.F., Douglas, Empo-Carley, Eysink, Express, F.N., Frrancis-Barnett, Gazelle, Gilera, Gillet, Göricke, Guzzi, Harley Davidson, H.M.W., Hoenson, Horex, Hulsmann, Ifa, James, Jawa, Jonker, Maico, Matchless, Norton, N.S.U., Panther, Parilla, Puch, Rixe, Royal Enfield, Sarolea, Sparta, Triumph, T.W.N., Universal, U.T., Velocette, Victoria, Vincent en Zündapp.
Een indrukwekkende lijst die voornamelijk gedomineerd wordt door Britse en Duitse merken. De zwaarste machine was een Harley Davidson die met 1200cc de de grootste cilinderinhoud had. Direct gevolgd door de Ariël Square Four 4G met een 1000cc vier cilinder in vierkante opstelling. De drie lichtste motoren in de lijst hebben een cilinderinhoud van 49cc. Dat zijn: H.M.W., Empo-Carley en Cimatti. Het grootste vermogen van 53pk zien we ook bij de Harley, weer gevolgd door de Ariël met 42pk. Verreweg het grootste deel van motoren in de lijst heeft een cilinderinhoud van tussen de 125 en 500cc en het vermogen ligt tussen de 10 en 20pk. Meer dan genoeg voor het dagelijks transport in het verkeer van de jaren 50.

De Harley Davidson line-up voor 1955 – Met 52pk toen de krachtigste motorfiets.

Zelf het overzicht van alle motoren die in 1955 te koop waren bekijken? Klik hier voor de lijst van Adler t/m DKW, hier voor de lijst van DMF t/m Horex, die van Hulsmann t/m Parilla en de lijst van Puch t/m Zündapp. In deze lijsten staan ook de belangrijkste technische gegevens en de bandenmaat van elke motor. Ook staat er in wie toen de leverancier was.

Scootermerken in 1955

Maar ook telde Nederland in 1955 37 scootermerken in 57 modellen. Dat waren:
Adler, Avaroos, Bitri, Cabri, Centro, Dayton, Disselhof, DKW, D.MF., Dürkopp, Eysink, FAKA, Ferbedo, Goggo, Guzzi, Heinkel, Hercules, H.M.W., Kreidler, Kroboth, Lambretta, Maico, Meister, Monet-Goyon, Motobécane, Parilla, Peugeot, Progress, Puch, Sarolea, Sparta, T.W.N., Venus, Vespa, Victoria, Wabo en Zündapp.

Allemaal 2-takten met uitzondering van Heinkel en Guzzi die samen drie 4-takt modellen leverden.

Een aantal van deze merken zijn ook vertegenwoordigd bij de motormerken. Veel van de scootermerken maken gebruik van dezelfde universele motoren van I.L.O (sommigen zeggen J.L.O) en Sachs. Bijna de helft (17) maakt zelf de motorblokken. Degene met de grootste cilinderinhoud (225cc en 10pk) was de Dayton Albatross met een Villiers motorblok. Deze scooter werd verkocht door R. S. Stokvis & Zn. N.V. in Rotterdam. Toen importeur van veel Britse merken. Hieronder een foto van een Dayton Albatross met zijn trotse Britse eigenaar.

Kijk ook op: Dayton Albatross: a lifetime with the “Rolls-Royce of scooters”

De duurste scooter met een prijskaartje van 2.475 gulden was de heel bijzonder vormgegeven Maico Mobil. Deze staat hieronder op de foto. Als je nagaat dat het gemiddelde jaarinkomen (bron: CBS) in 1955 zo’n 3.500 gulden bedroeg, was dit een hele uitgave en een rijk bezit.

Op de foto hieronder poseert een jonge koning Hussein van Jordanië op een Maico Mobil. Er is nog net te zien dat er een Nederlands kenteken op de scooter zit. Deze scooter was het dagelijks vervoer van Wim Dussel die als fotograaf en journalist buitenlandse reisverhalen voor onder andere de Motor Kampioen maakte. Meer foto’s van zijn reizen op deze scooter en andere vervoersmiddelen zijn hier te zien. Als je die foto’s bekijkt, besef je pas wat een enorme ondernemingen dat in die tijd geweest moeten zijn.

Meer over Maico Mobil en Wim Dussel.

Onderhoud van het dagelijks vervoer in 1955

Logisch dat er met zo’n uitgebreide gemotoriseerde tweewieler vloot ook het nodige onderhoud gepleegd moest worden. Daarvoor waren vele fietsenmakers en gespecialiseerde motorwerkplaatsen die in de Motor Kampioen adverteerden. Maar om zo’n werkplaats te starten en in bedrijf te houden had je papieren nodig. Om dat vakdiploma te halen deed je dan in de avonduren een jarenlange opleiding.

Zo ook mijn vader, Jacob (Jaap) Doorn, die het onderstaande diploma in 1955 behaalde. Knap als je weet dat hij dat echt in de avonduren deed en er overdag een zware baan bij had. Maar als je een bedrijf wilde beginnen deed je dat. In die dagen had je ook een middenstandsdiploma nodig om een bedrijf te mogen runnen. Ondenkbaar nu maar het was toen eenmaal zo. Ook dat diploma heeft hij toen met goede cijfers gehaald. Postuum chapeau! Het diploma hangt nu hier in de werkplaats, als herinnering aan hem en motorrijden in de jaren 50.

Klik op de afbeelding om de hele diploma te zien

Als je dan die papieren had was de eerste hobbel genomen. Nu nog een bedrijf starten en dat was niet eenvoudig. Toen moest je op zoek om ergens ‘in de zaak’ te kunnen komen om dan op termijn het bedrijf over te nemen. Mijn vader lukte dat ook, maar na verloop van tijd bleek dat de eigenaar geen papieren had en die van mijn vader gebruikte. Uiteindelijk liep het spaak en na ontbinding van de samenwerking weigerde de eigenaar de papieren terug te geven. Gelukkig is dat na creatief ingrijpen alsnog gelukt.

Eigen zaak

Maar er was hoop. Er kwam in zijn woonplaats Bussum een rijwielherstelzaak te koop en die wilde hij graag overnemen. De overnamesom werd vastgesteld op 5.000 gulden (omgerekend en gecorrigeerd naar 2019 is dat ongeveer € 17.500,-). Met de salarissen van die tijd was dat een flink bedrag. Er moest geld geleend worden, maar dat bleek niet eenvoudig. Bij een bank kon je daarvoor niet aankloppen en in de naaste omgeving was het geld wel aanwezig maar ontbrak de gun factor. Deze droom moest dus noodgedwongen worden losgelaten. Uiteindelijk is hij heel andere dingen gaan doen, maar het resulteerde wel in perfect zelf opgeknapte fietsen voor de kinderen.

Leren fietsen in de jaren 60

Motorreizen in de jaren ’50

Af en toe kom je in Motor Kampioen uit die tijd spannende verhalen over heroïsche buitenlandse motortochten tegen. Wim Dussel, die hierboven al is genoemd, had er zijn levensinvulling van gemaakt. Voor sommigen waren dat inspirerende verhalen om bij weg te dromen maar anderen waren in de gelegenheid om er daadwerkelijk invulling aan te geven. Daarover staan hier op de website wat verhalen.
Meer lezen over motorrijden in de jaren 50? Kijk dan in de rubriek MotorMemories. Bijvoorbeeld over een trip met twee Jawa’s naar Luxemburg. Of een reisverhaal van een NSU met zijspan naar Zwitserland en weer terug. Dat was een wereldreis in die tijd!

Binnenkort een soort gelijk verhaal over het motorbezit in de jaren 50. Lees hier alles over het motorbezit in de jaren 50.